1987 Ikko Tanaka
"Japan", (reissue within the "Best 100 Japanese Posters 1945-1989", 1990)
1970 Kiyoshi Awazu
">Hanaoka Seishu no tsuma, Ariyoshi Sawako<", (theatre poster - Sawako Ariyoshi "Wife of Seishu Hanaoka")
1987 Ryohei Kojima
"Saving the World's Birds", (reissue within the "Best 100 Japanese Posters 1945-1989", 1990)
1990 Ryohei Kojima
"Bird Protection Symposium. Men, Birds, and Nature 21 in Century - thinking about the way of Coexistence"
1989 Yoshiro Kato
"Yu-Graphic", (Yu-Graphic – poster for the exhibition of graphic group)
1997 Moichi Umamura
"I love the earth"
1990 Hiromi Nagano
Save life on earth
Wystawa „Motywy zwierzece w plakacie japonskim", która prezentujemy w Muzeum Narodowym wpisuje sie w program imprez towarzyszacych 19 Miedzynarodowemu Biennale Plakatu w Warszawie. Pierwszym pokazem w ramach cyklu „Motiva" byla wystawa podejmujaca tematyke maski w plakacie polskim w Galerii Sztuki „Wozownia" w Toruniu w 2000 roku. Tym razem motywem przewodnim jest zwierze, które w kulturze japonskiej zajmuje od wieków wazna pozycje. Symboliczne znaczenia zwierzat w projektach wspólczesnych czesto nie maja juz takiej sily oddzialywania jak dawniej, albo nawet nie sa swiadomie przywolywane. Jednak sama ich obecnosc wskazuje na istotne znaczenie, jakie w swiadomosci Japonczyków maja zywe stworzenia przez wieki zwiazane z kultem przyrody, w którym nie istnialo wyrazne zróznicowanie na elementy boskie i ludzkie. Uczucia religijne odzwierciedlaly silna zaleznosc pomiedzy przyroda i czlowiekiem, a zwierzeta czesto traktowane byly jako boscy wyslannicy i stad ich powszechna obecnosc w japonskiej mitologii.
W wybranym zestawie plakatów wyrózniony zostal jeden z autorów japonskich - Kazumasa Nagai, w którego pracach motyw zwierzecia pojawia sie najczesciej. Poza tym w jego projektach wszystkim znane zwierzeta przybieraja rozmaite formy, daleko odbiegajace od ich rzeczywistego wygladu. Kazumasa Nagai (ur. 1929 r.) to wybitna indywidualnosc w swiecie japonskiego plakatu. Od lat 60. zajmuje sie projektowaniem graficznym a od poczatku lat 80. wspólpracuje z Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Toyamie. W poczatkowym okresie fascynowaly go fantastyczne przestrzenie i to nimi zapelnial wlasne kompozycje. Przedstawienia zwierzat po raz pierwszy pojawily sie w jego plakatach w 1986 r. i od tamtego czasu wyraznie zdominowaly te twórczosc. Byla to zmiana, jak mówi sam autor, wynikajaca z jego wewnetrznej potrzeby, która byla próba podjecia przez niego na nowo tematyki istnienia i wszechswiata. Tworzenie plakatów stalo sie dla niego zbyt latwe i dlatego zwrócil sie w strone czegos, czego nigdy wczesniej nie robil, czyli malowania odrecznego. W rezultacie jego plakaty zostaly „zaludnione" przez symboliczne formy zwierzece wyrazajace tajemnice i pelnie zycia i w ten sposób poznawanie tajemnicy wszechswiata, tak wazne dla autora, zostalo zwiazane z badaniem tajemnicy zycia. „Rysujac zyjace stworzenia moge sie spodziewac, ze i one ze swej strony natchna mnie odwaga do zycia". Prezentowane obecnie prace to najczesciej plakaty wystawowe. Wsród nich pojawia sie równiez plakat nawiazujacy do tradycji sztuki japonskiej. „Japan", przedstawiajacy zólwia (japonski symbol dlugowiecznosci), to plakat zaprojektowany na wystawe poswiecona tematyce Japonii organizowana przez JAGDA (Japonskie Stowarzyszenie Grafików Projektantów) w 1987 r. Fantastyczny zólw, wypelniajacy niemal cala plaszczyzne kompozycji, zlozony jest z wielu czesci pokrytych róznorodnym wzorem. To wlasnie w tych rozmaitych formach wzoru znajdujemy odwolania autora do dekoracyjnej sztuki malarstwa sciennego z okresu Azuchi-Momoyama (ok. 1600 r.) a takze do róznych przedmiotów sztuki kierunku rimpa z póznego okresu Edo. Plakat ten jest doskonalym przykladem polaczenia glebokiego szacunku dla tradycyjnej sztuki japonskiej z bardzo nowoczesnym projektowaniem.
Posród prac trzech innych autorów, równiez nalezacych do czolówki japonskich grafików, widoczne sa takze silne odwolania do rodzimej tradycji. Dla Kiyoshi Awazu (ur. 1929 r.) swiat zwierzecy i roslinny jest silnie zwiazany z japonska mitologia. Pojawiajace sie w jego pracach zólwie i kamelie, ptaki i nietoperze maja swoje okreslone znaczenia, które sprawiaja, ze plakaty tego autora sa dla ludzi Zachodu lamiglówkami. Ikko Tanaka (1930-2002) operujacy w swoich plakatach czysta forma znaku graficznego, zdecydowanym kolorem oraz skrótem kompozycyjnym, które to cechy nadaja jego pracom bardzo wspólczesny charakter, jednoczesnie siega do motywów historycznych. W plakacie projektowanym na wystawe Japonii wykorzystal motyw jelenia, który pojawil sie w wyniku zainspirowania artysty rysunkiem zwierzecia na wewnetrznej okladce „Heike Nokyo" (XII-wieczna buddyjska ksiega przechowywana w swiatyni Itsukushima w prefekturze Hiroshima). Tanaka, pozostajacy pod duzym wplywem tej pracy, podjal próbe przetransponowania realistycznych form zwierzecia, charakterystycznych dla kierunku rimpa, w stylizowany wspólczesny rysunek z elementami geometrycznymi. W innym plakacie - „1988 Hiroshima Appeals" podejmuje próbe odkrycia na nowo opatrzonych i typowych motywów w pracach poswieconych problemowi pokoju na swiecie. Uproszczony rysunek bialego golebia, odwolujacy sie do chinskich rysunków kwiatów i ptaków z dynastii Song (960-1279), usytuowany jest w centrum kompozycji. W szarym tle i czesciowo przesloniety przez wizerunek ptaka pojawia sie zarys grzyba atomowego. Wyrazista i delikatna zarazem forma golebia ucielesnia prawdziwy temat plakatu: pragnienie pokoju. W serii plakatów zaprojektowanych przez Kenya Hare (ur. 1958 r.) na Swiatowa Wystawe Expo 2005 równiez znajdziemy motywy pochodzace ze sztuki dawnej. Temat wystawy: „Ponad rozwojem: odkrywanie na nowo madrosci przyrody" sklonil artyste do odwolania sie do tradycji i siegnal on do ilustracji zwierzat z japonskiej ksiazki przyrodniczej z okresu Edo „Honsozusetsu" autorstwa Takagi Shunzan. Stare rysunki zwierzat lacza sie w projekcie Hary z formami dajacymi efekt trójwymiarowosci oraz z nowoczesnym liternictwem. W kompozycji nie dochodzi do skontrastowania starych form i nowych na zasadzie przeciwienstw. Taki sposób rozumienia „madrosci przyrody" wskazuje na gleboko refleksyjne podjecie przez autora problemu wspólistnienia czlowieka i innych stworzen na ziemi.
Poza przywolanymi przykladami plakatów, w których odwolania do tradycji japonskiej sa bardzo czytelne, na wystawie prezentujemy równiez prace, wskazujace na inne inspiracje. Nie jest to jednak najwazniejsze. Specyfika plakatu Japonii jest wlasnie duza czestotliwosc pojawiania sie motywów zwierzacych. Sa one obecne w plakacie o tematyce ekologicznej, ale tez kulturalnej, reklamowej oraz w plakacie autorskim. Dodatkowo zwierzeta w rekach grafików projektowych sa czesto przeksztalcane i upraszczane na potrzeby wspólczesnego projektowania, gdzie dochodzi do polaczenia jasnosci i precyzji przekazu z czystoscia komunikatu graficznego. Wlasnie sposób ich przedstawiania na plaszczyznie, ingerencja w ksztalt i kolor, odmienne i czesto zagadkowe formy, to elementy wyrózniajace plakaty japonskie.
Anna Grabowska
1991 Kazumasa Nagai
The advertisement of Takeo Co. Ltd. – page from the magazine "Idea"
1991 Kazumasa Nagai
The advertisement of Takeo Co. Ltd. – page from the magazine "Idea",
1989 Kazumasa Nagai
>Watashitachi no hekiga ‘90<, (exhibition in Prefectural Museum of Modern Art in Toyama)
1988 Kazumasa Nagai
"Japan" (turtle), (reissue within the "Best 100 Japanese Posters 1945-1989")
1991 Kazumasa Nagai
exhibition of Kazumasa Nagai in Design Gallery of Matsuya, Ginza, Tokio
1993 Kazumasa Nagai
>Nagai Kazumasa Dezain Raifu< (malpa), ("Kazumasa Nagai Design Life" edited for magazin "Hanga geijutsu")